CARL GUSTAV JUNG. Psikologia analitikoa

 CarL Gustav Jung-en ideiak mugimendu psikoanalitiko ortodoxo edo freudianoaren lehenenetako bereizpen handietariko bat suposatzen du, eta, aldi berean, interes handiko ekarpen ugari maneiatzen dute.

Jung-ek Freud-ekin dituen batera etortze punturik garrantzitsuenak libido eta inkontziente kontzeptuen inguruan daude.

LIBIDOA

Jung-entzat libidoa ezin daiteke energi sexual hutsera murriztu; sexuala indar sakonago eta orokorrago batzuen modalitatea da. Hala, Freud-en libidoa desexualizatua izatean, berdin desexualizatzen dirá inkontzientea osatzen duten elementuak. Jung- entzat neurosiaren sorrerako elementu sexual posibleak kontu erlijioso, kosmobisual, eta politikoengatik ordezka daitezke: Konstrikzio kulturala hala, sen naturala baino intentsuagoa izatera heltzen da.

INKONTZIENTE

Jungen lanean inkontzientearen kontzeptuak dimentsio berri bat hartzen du baita. Alde batetik, onartzen ditu haurtzaroan jatorria duten eduki erreprimituak ortodoxo freudiarraren zentzu hurbilean; baina Jung-entzat inkontzientea ez da amaitzen eduki hauetan, eduki pertsonal hauen ondoan esfera pertsonaletik at dauden beste batzuk ikusten baititu -edukiak txortatan antolatzen dirá, Jung-ek konplexu deitzen zituen- funtzionamendu psikikotik eratorririko aukeratik datorrena hain zuzen. Hala, eduki hauek bilketa mitologikoak, motibo eta irudiak izango lirateke, beti eta toki guztietan, Jung-ek dioen bezala, tradizio eta inmigrazio historikorik gabe, berriz gerta daitezkenak. Eduki hauei inkontziente kolektiboa deitu. Hau berdina da berarekiko gizaki guztietan eta honegatik pertsona gaineko izaera duen fundamendu animiko bat osatzen du, gizaki guztietan existitzen dena.

Eduki hauetako bat ezinbesteko irudia bezala aurkezten denean; hau da, izaera arkaiko batekin, motibo mitologiko ezagunekin berdintasunak aurkezten dituen zentzuan; arketipo bat da. Arketipo eta inkontziente kolektiboa kontzeptuak erabakigarriak dirá bai Jung-en terapia eta bai teorian, zeren arazoa nahiz konponbidea inkontzientean azaltzen dirá amets argitsu baten bidez, arketipo baten loratzegatik amets batean. Azaltzen dute baita banakoaren garapenezko egoera (edo terapiarena). Zentzu honetako arketipoen adibideak ondokoak dira:

Itzala: Zati negatiboa, inkontziente erreprimitua, bereganatu gabea.

Anima eta Ánimus-a: Gutxietsitako, erreprimitutako psikismo maskulinoaren zatia da Ánima, emakume idealaren formak hartu oi dituena. Ánimus-a emakume psikismoaren zati erreprimitua da; forma maskulinoa bereganatzen du orokorrean: gizonezko taldea, magoak,...

Altxorra: Objektu baliotsu ezkutatua, helburu gustukoa eta zaila, osotasun desiratua.

Mandala: Guztiaren bateratze hobe ezina denean, harmonía egonkorra, ezer ez dago bere lekutik kanpo; prozesuaren amaiera.

MOTA PSIKOLOGIKOAK

Jung-en emari garrantzitsuenetakoa sistema karakterologikoa da. Oinarrizko lau funtzio psikologikoen existentzia proposatzen du: Pentsatzea, sentitzea, intuitzea, hautematea. Funtzio hauetako batengatik zuzendutako disposizio bat ohikoa denean, hala banakoaren izaeran era zehatz bat inprimatuz, iada tipo psikologiko bat dagoela interpretatzen du Jung-ek. Pentsamendu eta sentitzeagatik zuzendutako tipoak arrazionalak izango lirateke eta intuizio eta pertzepzioaren bidez zuzendutakoak, irrazionalak. Kanporakoi- barnerakoia norabide mota bikoitzak (kanpoko datuekin zuzendua, edo hauen eta kontzientziaren artean ezaugarri subjektiboak nabarmentzen dituen iragazki pertsonal bat barneratuz) baimentzen du oinarrizko tipo guztiak mota batean edo bestean bameratzea, honela honako tipoak edukiz: erreflexibo kanporakoia, sentimental kanporakoia, somakor kanporakoia, intuitibo kanporakoia, erreflexibo bamerakoia, sentimental bamerakoia, somakor bamerakoia, intuitibo barnerakoia.

Ikus dezagun, era laburtuan, ñola azaltzen dituen Jung-ek tipo ezberdinak. Jung berak ohartarazten du bere deskripzioak tipo puruak direla eta pertsona konkretuei aplikazioak ñabardurekin egin behar direla.

a) KANPORAKOI TIPOA

Kanporakoitasun disposizioan objektiboki emandakoaren araberako orientazioa nabarmentzen da, hau da, kanpoko errealitatea. Hala, garrantzi eta maiztasun handieneko erabaki eta akzioak egoera objektiboengatik baldintzatuta daude eta ez ikuspuntu subjektiboen bidez. Bere kontzientziak kanpora begiratzen du zeren zehaztasun erabakigarria kanpotik dator, baina Jung-ek zehazten du hau honela gertatzen déla subjektuak hala itxaroten duelako.

Bere interes nagusia inguratzen duen munduan dago, hau da, pertsona eta gauzetan. Hauen eragina da akzioa zuzentzen dueña. Kanporakoiarentzako gizartearen eskaerek eta egungo moralitateak bat egiten dute egiten denaren moralitate legeekin. Orokorrean beraien muga eta arazoak egokitu baino gehiago moldatu egiten direnetik, eratortzen dirá; pertsonekin gehiegizko harreman batean, imitazioetan erortzearekin eta besteei interesgarri egiteko desioan. Beste pertsona batzuengatik sugestionagarriak eta eragingarriak dira.

a. 1) Erreflexibo kanporakoia

Tipo hauetako pertsonak objektibora zuzentzen diren ondorio intelektualetara menpetzen dute guztia. Honek jokaerara egokituko den “formula” bat eraikitzera daramatza: Beraien aurrean eta besteen aurrean, objektiboki zuzendutako “formula” honi botere erabakigarria ematen diote. Besteek bereak egiten duen berea egitea nahi dute; eta hau, beraien onerako bezala hautematen dute. Bere moralak salbuespenak toleratzea debekatzen die, eta beraien ondorioak humanitate guztiarentzako baliagarriak iruditzen zaizkie.

a.2) Sentimental kanporakoia

Bere sentimenduez zuzenduta bizitzeak bereizten ditu tipo honetako pertsonak. Pertsonalitatea egoera objektiboetara moldatu da jada. Hala, sentimenduek egoera objektiboei eta gizartean nagusitutako baloreei erantzungo die. Jung-ek tipo honetako pertsonen ohiko adibide moduan maitasunezko hautaketa ematen du: “komeni” den pertsona maitatzen da, hitzaren zentzu sozialean ( adina, diru sarrera, posizioa,...); aldiz

Jung-ek argitzen du, benetako maitasuna da eta ez simulaziozkoa. Tipo honetan pentsatzea erreprimitzen da aurretik ezin izan bada sentitu: Sentimendua utzi ez gero logikoak dirá, baina pentsamenduak nahasten badu baztertua da.

a.3) Somakor kanporakoia

Tipo honetako partaideak giza izaki errealistenak bezala deskribatuak dira jung- engatik. Beraien gertaeren zentzu objektiboa oso garatua dago, eta normalak badira, era ikusgarrian moldatzen dira errealitatera. Gozamen konkretuekiko erakargarritasuna dute (sentsazioak izan eta gozatzea) eta gozatzeko gaitasun honegatik, bere bizitasun eta alaitasunagatik, besteei atsegina iruditzen zaie. Beraien maitasuna esleituko dute hautatutako pertsonaren xarma sexualei. Pertsona hauek zailtasun handiak dituzte beraien barnetik datorrena maneiatzeko: bametik datorrena gaixoti eta arbuiagarria iruditzen zaie. Arazo psikiko baten existentzia fantasia anormala irudituko zaie.

a.4) Intuitibo kanporakoia

Intuitibo kanporakoiaren ezaugarri nagusi bat, guztiek onartzen dituzten baloreak interesatzen ez zaizkiola da, baizik eta aukerak. Aukera hauek igartzeko zentzu handia du, hau da, “etorkizuna” duenerako. Errealitateko aukeren inguruko intuizioei esker, merkatari, espekulatzaile edo politiko izateak erakartzen ditu. Erraztasunez igartzen dute berria, grina eta intentsitate handiarekin barneratzen dira bertan ondoren berria izateari usten dionean hoztasunez uzteko. Era honetara, arazoak sortzen zaizkie egoera egonkorretara moldatu behar badira. Beraien bizitzako erabatekoa lortu berri dutenaren, eta etorkizunean beste ezertara jardungo ez direnaren, inpresioa ematen dute -funtsean euren buruei-.

Besteekiko harremanari dagokionean, oso urria da inguruan daudenen ongizatearekiko kontsiderazioa, hortik momentu askotan moralik gabea eta barrenik gabea kontsideratzea, beragatik bizi ez denean ere, bere lanaren fruitua aprobetxatzeko, gauzetan denbora nahikorik pasatzen ez duenaren zentzuan -beste berri batzuen atzetik korri egiteko uzten ditu-. Aldiz, interesatuegia ez denean, lan ona egin dezake iniziatibagile edo animatzaile bezala. Jung-ek zehazten du, zer esana izan dezakeen gutxiengo ororen liderra dela.

 

b)       BARNERAKOI TIPOA

Bamerakoi tipoa bere barrenetik orientatzen da: Kanpoko baldintzak ikusten ditu baina ezaugarri subjektiboak hautatzen ditu erabakigarri moduan. Bamerakoiari onartezina iruditzen zaio erabakigarriena kanpoko errealitatea izatea beti, hortik errealitate honi beharrezko garrantzia ez ematea. Jung-ek zehazten du tipo honetako pertsonen arazoa niari garrantzia gehiago eman hala, kanpoko errealitatea, epe luzera, subjektu berarentzat eutsiezina bilakatzen den posizio batean kokatzen denean datzala.

b.l) Erreflexibo barnerakoia

Tipo honetako pertsonak subjektibotasunean oinarritutako pentsatzean bereizten dirá, kanpoko errealitatearekin gaizki erlazionatzen direlarik (axolagabetasunetik ezezteraino). Bere tratua atsegina eta saloa izan daiteke, baina gehiagotasun sentimendua gordetzen dute; eta, gainera, bere helburua aurkakoa desarmatzea da, lasaitzea edo geldiaraztea, zeren potentzialki nahasle moduan hautematen baita. Burugogorrak dirá, beraien ideien ondorioetan tematiak, ez eragingarriak (eragin oso pertsonaletik ez bada) eta zailtasun handiekin eskatuko dituzte mesedeak, bereziki botere irudiei (egiten badute, gaizki egingo dute).

Jung-ek zentzu praktikoaren hutsune handia zehazten die. Bere ideiak nkitzen ez dituen orotan abusatu edo esplotatuak izan daitezkeelarik. Alderdi materialetan kaltetu daitezke zeren ez dira sortzen duten balorearen kontzienteak. Zenbat eta beraiengatik hurbilago egon, hobekiago juzgatuko dira.

b.2) Sentimental bamerakoia

Jungek tipo honetako pertsonak isilak eta eskuragarritasun gutxikotzat, melankolia tenperamentuzkoak eta igarrarazteko joera gutxikoak bezala definitzen ditu. Haur edo maskara arrunt baten atzean ezkutatu daitezke baina orokorrean harmonia eta lasaitasuna azaleratzen dute. Hotzak iruditu daitezke baina aurkakoa da, sakontasun handiko sentimenduak esperimentatzen dituzte. Subjektiboak dira: Mugako egoeretan zerbait heroikoa egin dezakete beraien errealitatearen proportzioari egokitzen ez dena. Errealitate honi ezartzen die sekretuan sentitua, erraztasun handiarekin definitzen ez den eragin baten terminoetan: Jung-ek zehazten du hain zuzen honek ematen diela, ondoren bikote kanporakoia erakarria sentiarazten duen, botere misteriotsu bat dutenaren itxura.

 

Mugako kasuetan besteek pentsatzen dutena senti dezaketela uste (Kritikak, konspirazioak) eta hauen aurka aurre babesten dira azpikerian arituz edo zelatatuz.

b.3) Somakor bamerakoia

Mota honetako pertsonak ez dirá batere arrazionalak, ez da erraza kanpotik aurresatea zerk egingo dion eta ez dion inpresio. Kanpo errealitateak bere bamerako sarbiderik aurkitzen ez duenaren inpresioa ematen du. Jung-ek zehazten du inpresio hau justifikatua geratzen dela, zeren inkontzientetik datorren eduki subjektibo bat, tartean jartzen da eta kanpo eragina detektatzen du.

Errealitatearen kontzeptu liluragarria daukate. Kasu patologikoetan pertsonek ez dute bereizketa egiten errealitatea eta pertzepzio subjektiboaren artean. Ingurukoak estutzen dituzte beraien jokatzeko modu bitxiagatik, nahiz eta kaltegabeak izan: batik bat beste batzuen indarkeriaren biktima dirá; eurak abusa ditzaten uzten dute eta burugogorkeriarekin gaizki mendekatzen dira. Jung-ek azpimarratzen du mundu mitologiko batetan mugitzen direla honetaz ohartu ere egin gabe: Pertsona eta objektuak jainko onuragarriak edo demonio txarrak dira eta hala beraiengan eragiten dute. Tipo honetako pertsonak beraiengan entzerratzearekin eta azaleko errealitatearekin konformatzen dira.

b.4) Intuitibo bamerakoia

Intuitibo bamerakoia alde batetik ameslari eta ikusle mistikoan kristalizatu daiteke, eta beste alde batetik, fantasiagile eta artistan. Inguratzen dutenentzako, tipoa oso mugakoa denean, enigma bat izan daiteke. Artistak ez direnean Jung-ek kolore apurrarekin deskribatzen ditu: jenio ezezagunak, handitasuneko buhameak, eleberri “psikologikoko” pertsonak edo jakintsu erdi zoroak. Besteekin komunikatzeko moduan bere argumentuei arrazoi etsigarriak falta zaizkiola nabarmentzen da, hala soilik bihurtu edo errebela dezakelarik. “Beraiena da basamortuan oihukatzen den ahotsa” espresioaz bereizten ditu Jung-ek.

Tipo psikologikoei buruzko bere lanerako epilogoan (bere irakurketa sutsuki gomendatzen dugun epilogoa) Jung-ek gaur egun pentsamendu psikoterapeutikoko modemoena kontsideratzen denari buruzko ikasgaiak ematen dizkigu. Konplexutasun, konstruktibismo, edo bigarren mailako zibemetika (behatzailearen inplikazioa behaketan) etiketapean gaur egungo “Zeitgeist”-a edo garaiko izpiritua itxuratzen dutela diruditen ideiak argitasun eta dotoretasun liluragarriz adieraziak dira Jung-egatik. Psikologiaren teorizazioa psikologia beratik bereiztearen zailtasuna, errealaren fazeta anitzak (“ariman bizirik den zerbait orok kolore askorekin dirdiratzen du”) eta egiazko teoría bakar baten monopolioa erreklamatzeak suposatzen duen erosotasunaren aurkako borroka (“ulertzen dut barrenetik gizatiarra den erosotasunerako desira, baina ez dut ulertzen zergatik egia desira horretara makurtu behar den”) dira Jung-ek testu honetan lantzen dituen arazoak, eta probatzen dutenak, horrek probaren bat behar badu, adimena eta argitasuna ez direla ez sistema eta ez garai bateko berezitasunak.

TRATAMENDUA

Tratamenduak indibidualtasun prozesua ezartzea eta bukaerara eramatea bilatzen du. Indibidualtasunak bere kabuzko gizakiaren burujabetza, kontzientzia esferaren handitzea eta bere banakotasunaren garapena suposatzen du. Pertsonak hau galdu zezakeen, edo ez lortu, kanpo paper batetara egokitzeagatik, edo pertsonak bere buruari ematen dion irudimenezko esanguratsutasun batekin, edo baita norbere mugaketagatik. Bezeroak eskurako eduki pertsonal guztiak kontzienteki bereganatzean, indibidualtasuna eman da. Norbere erregulazioa eta aurkakoen sintesia pertsonak bere burujabetza lortu duenaren indizeak dira baita.

Helburu hauek lortzeko, terapeuta jungiarrak partehartze aktiboa eskatzen dio bezeroari, ametsen analisia eta bezeroaren beste sorkuntza batzuk erabiltzen ditu, marrazkiak edo idatziak bezala, eta material guzti hau erabiltzen du bere konnotazio eta inplikazio posible guztietara zabalduz.